Zondag 5 november 2023.

Geschreven door: Willem te Molder

In search of Humanity,‎ in search of a Society.‎

deel wandkleed de teloorgang van EuropaAi Wei Wei: deel wandkleed van de teloorgang van Europa.

        

Gisteren, 5 november 2023, was ik in de Kunsthal in Rotterdam. Het ‎was hondenweer. Binnen was het heel erg druk: iedereen wilde het ‎werk van de Chinese kunstenaar Ai Wei Wei zien. Ik zou meer in ‎overeenstemming met het motto van de expositie, ook kunnen ‎zeggen: ai wij wij! (de Griekse klacht in een tragedie “ai”, en “wij” als ‎aanduiding voor onze maatschappij). “Ach, wee wee, wat een ‎maatschappij hebben wij ervan gemaakt!” Want dat is wat er ‎doorklinkt in alle zalen van de expositie. Niet alleen van China, waar ‎Ai Wei Wei gevangen zat, maar ook van ons oude Europa is weinig ‎Humanity en Society over. Ach wee wee, wat een wereld.‎

zes-vijfhoekIk ontmoette allemaal heel erg aardige mensen. Een ervan zal ik wel ‎altijd blijven onthouden, omdat het me iets vertelde over mijzelf. En ‎dan onthoud je het! In de tweede expositieruimte stond een bol, ‎opgebouwd uit aan elkaar gezette zeshoeken. Tenminste, dat dacht ‎ik in eerste instantie. Toen ik de hoeken telde kwam ik uit bij vijf: ‎‎“Hoe kan dat nou, het moeten er zes zijn!” Verder lopend werd ik ‎met een enorme nagebouwde verdorde boom geconfronteerd en ‎vergat ik de bol. In de expositieruimte met het wandkleed waarin de ‎mensheid door de eeuwen heen wordt aangeklaagd, sinds de ‎schaking door Zeus van Europa, trof ik in een eronder liggende ‎verdieping weer drie bollen aan, en ook de bezoeker, waarmee ik in ‎gesprek raakte. En die ik altijd zal onthouden, hoewel hij niet wist dat ‎ik over hem zou schrijven.‎

Wij waren het erover eens dat dit een ongelofelijk precisiewerkje was. ‎‎“Zou het massief zijn?” vroeg hij mij. En instinctief boog ik mij ‎voorover om het op te tillen, wat ik natuurlijk uiteindelijk niet deed, ‎want ergens verdekt opgesteld zou wel een bewaker staan, die op mij ‎af zou komen stappen en mij beleefd zou verzoeken het voorwerp ‎zes-vijfhoekvooral niet aan te raken. Dus zei ik maar weer: “Een voetbal, opgelapt ‎uit zeshoeken!” Mijn gesprekspartner zweeg. Bukte zich ook ‎enigszins en liet zich ontvallen: “Maar dit is een vijfhoek!” De bal was ‎opgebouwd uit vijf- en zeshoeken. Dus toen ik tevoren had ‎geconstateerd dat een zeshoek, eigenlijk een vijfhoek was, en dit voor ‎onmogelijk had gehouden, had ik een terechte constatering gedaan: ‎het was alleen niet zomaar een vijfhoek, het was een vijfhoek + een ‎zeshoek. Een combinatie, en om de een of andere reden had mijn ‎brein de mogelijkheid daarvan gewoon niet onderkend: het was het ‎een óf het ander, volgens mijn hersentjes, het een én het ander, ‎behoorde thuis in het land van de fabels! Volgens mij. ‎

Geschiedenis

zes-vijfhoekNu staat de zes- vijfhoek om twee dingen bekend. Volgens ‎Rabelais is het de meest stabiele architecturale constructie die ‎je je maar kunt bedenken. Een honingraat kun je alleen breken, ‎niet in elkaar drukken. En sinds jaren staat de bijenkorf ook al ‎bekend als een symbool voor de maatschappij: je kunt hem ‎breken, niet in elkaar drukken. Toch heeft menige dictator dat ‎geprobeerd. Maar dat waren dan ook geen wiskundige geniale ‎types. Op de tweede plaats staat de perfecte zeshoek op het ‎schilderij van Dürer voor de depressie, de ‎melancholica. Mijn theorie is dat het blok steen dat aan ‎tweekanten is afgevlakt verre van perfect is: het is geen kubus, ‎maar het is ook geen zeshoekige bol. Iemand in een depressie ‎wil een van beide vormen afdwingen, maar dat lukt hem niet en dat ‎brengt hem of haar op de rand van de krankzinnigheid. De ‎verbeelding daarvan zien we terug bij Kiefer.‎

Waarom, vraag je je af, hebben kunstenaars als Ai Wei Wei, ‎Kiefer en Dürer zo’n belangstelling voor deze zeshoekige bol, ‎aardebol? Laat ze iets anders doen en in godsnaam geen ‎maakbaarheid van de wereld propageren, want die is niet ‎maakbaar! Dat hebben we ondertussen afdoende bewezen, ‎denk ik. Maar ineens dook er een overeenkomst tussen mij, ‎Dürer, zes-vijfhoekKiefer en Ai Wei Wei op, die ik liever zou verzwijgen. ‎Maar om ervanaf te komen, zal ik het toch moeten verklappen, ‎aan de grote klok hangen.‎

De vreemdeling (Camus, Doors etc.……).

Ik ben een Vreemdeling, en zoals de Doors al zongen: “People ‎are strange, when you are a stranger……”. Ik leef met een ‎cultuurschok, zoals de antropologen dat zo mooi noemen. Ik ‎heb vier en een half jaar in Marokko geleefd onder de mensen. ‎Toen ik terugkwam uit Marokko was alles veranderd. De Albert ‎Hein was van een winkeltje een supermarkt geworden. Bij de ‎AH trof je een garage aan van een omvang en irritatie die ik in ‎Marokko nooit had ervaren. In Marokko was mijn eerste ‎scheiding van vrouw en kinderen. Maar ik leefde gewoon door, ‎deed mijn werk, maakte uitstapjes en had af en toe diarree. In ‎feite beleefde ik de scheiding als bij de dood van mijn vader. Als ‎mensen mij toen benaderden met: “Oh, wat erg dat je vader is ‎overleden!“, dan antwoordde ik – ik was nog jong – “Ik voel ‎niks!“ En ik weet sinds kort dat dat de slechtste prognose is ‎voor het verwerken van een trauma.

Want ik leef in een hel! “People are strange, when you are a ‎stranger!” Alleen dan ben je een vreemdeling als de ander ook ‎een vreemdeling voor je is. In Marokko was ik uiteindelijk geen ‎vreemdeling meer, mensen omarmden me als een warm wezen, ‎alleen gelaten door een wrede kapitalistische maatschappij. Ik ‎was In search of humanity, maar vooral ook in search of a ‎Society. En daar vond ik een maatschappij die er is voor ‎mensen, niet voor de dingen. Bij terugkeer vond ik een ‎maatschappij voor de dingen, een voetbal die opgelapt was met ‎vijf- en zeshoeken. Allemaal wegwerp producten, toch? En het lukte me niet om de bal mooi rond opgeblazen te krijgen. ‎En aan het rollen. Hoe kwam dat?‎

Na mijn vertrek uit Marokko ging ik weer bij mijn ex-vrouw ‎wonen en kinderen. Natuurlijk. Er gingen in het totaal 39 jaar huwelijk aan ‎mij voorbij. En daar ben ik dankbaar om! Mijn vrouw werd erg depressief, toen de kinderen ‎het huis uit waren. En na 8 jaar depressiviteit verliet ze mij, en ‎van de ene dag op de andere had ze een andere vriend! Ze had ‎haar gevoel teruggevonden bij een ander. Ik dacht te weten wat ‎een cultuurschok was, maar dit was echt een cultuurschok. Hoe ‎kan iemand dit doen? Natuurlijk ben ik ook een klootzak net ‎als alle andere mannen. Maar dit overtreft alles: ik was een ‎ding. Zeus schaakt Europa; mijn vrouw schaakt een andere ‎vreemdeling, het ene ding vervangen door het andere ding. ‎Want daar gaat het om: “People are strange, when you are a ‎stranger……” Als antropologg begreep ik eindelijk wat een ‎cultuurschok teweeg brengt. Het is een maatschappij die steeds ‎vreemder en meer vervreemd van zichzelf raakt, en dat lijkt wel ‎ingebakken in die maatschappij. Die verdompte steen, wil maar ‎niet vierkant of rond worden! Misschien is deze wereld toch niet ‎zo maakbaar? En ik hoop dat U, als U dit hebt gelezen, nooit meer ‎een bol nog ronder of vierkanter wilt maken dan kan met vijf- en zeshoeken. En ‎ga die expositie zien, nu het nog kan tot 3 maart 2024!‎

deel wandkleed de teloorgang van EuropaAi Wei Wei: deel wandkleed van de teloorgang van Europa.

Alwie geïnteresseerd is, wordt gevraagd te reageren in: het Gastenboek!